Należyta staranność w zakresie praw człowieka i CSDD

Dyrektywa w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSDD), która została niedawno uzgodniona przez instytucje UE, nakłada na przedsiębiorstwa odpowiedzialność za prowadzenie należytej staranności w zakresie praw człowieka i wpływu ich działalności na środowisko. Po jej przyjęciu państwa członkowskie będą odpowiedzialne za transpozycję dyrektywy do prawa krajowego, a firmy objęte jej zakresem będą musiały spełnić dodatkowe wymogi w zakresie należytej staranności i sprawozdawczości.

W tym artykule analizujemy Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka, jeden z dwóch standardów praw człowieka, do których odnosi się CSDD, oraz zalecenia dotyczące podejścia do procesu należytej staranności.

Ramy CSDD dotyczące praw człowieka

CSDD nie określa własnych kryteriów dla benchmarków i ocen w zakresie praw człowieka. Zamiast tego odnosi się do istniejących międzynarodowych ram dotyczących praw człowieka, w szczególności Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka oraz Wytycznych OECD dotyczących odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z tym spółki objęte zakresem CSDD powinny odnosić się do tych wytycznych przy formułowaniu procesu należytej staranności w zakresie praw człowieka.

Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka

Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka definiują prawa człowieka jako te określone w Międzynarodowej Karcie Praw Człowieka i Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącej Podstawowych Zasad i Praw w Pracy. Są to:

1. wolność zrzeszania się i skuteczne uznanie prawa do rokowań zbiorowych;  
2. eliminacja wszelkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;  
3. skuteczne zniesienie pracy dzieci;  
4. eliminacji dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i pracy;  
5. bezpieczne i zdrowe środowisko pracy

Należyta staranność przedsiębiorstwa w zakresie praw człowieka powinna obejmować wszystkie powyższe kwestie, a także wszelkie inne skutki nieuwzględnione powyżej, ale uznane za istotne dla działalności przedsiębiorstwa. Wytyczne ONZ zalecają cztery etapy należytej staranności:

1. Ocena przedsiębiorstwa pod kątem rzeczywistego i potencjalnego wpływu na prawa człowieka
2. Podejmowanie działań
3. Monitorowanie tych działań
4. Ujawnienie #2 i #3 powyżej

Pierwsza faza procesu należytej staranności - ocena przedsiębiorstwa pod kątem rzeczywistego i potencjalnego wpływu na prawa człowieka - obejmuje trzy części:

1. Mapowanie działań i relacji biznesowych
2. Identyfikacja odpowiednich interesariuszy i opracowanie skutecznego procesu zaangażowania  
3. Identyfikacja i ocena potencjalnego i rzeczywistego wpływu na prawa człowieka lub ryzyka w tym zakresie

Jeśli działalność przedsiębiorstwa obejmuje złożone łańcuchy dostaw, wystarczy skupić się na największych zagrożeniach. Nie zwalnia to jednak podmiotów z odpowiedzialności w ich łańcuchach dostaw, ponieważ Wytyczne ONZ wzywają do oceny wpływu na prawa człowieka poprzez "własne działania podmiotu lub w wyniku jego relacji biznesowych". Zaangażowanie interesariuszy jest ważną częścią etapu oceny.

Drugi etap, czyli podjęcie działań, powinien składać się z dwóch części:

1. Przypisanie odpowiedzialności za przeciwdziałanie skutkom
2. Projektowanie procesów decyzyjnych oraz nadzór i alokacja budżetu

Dodalibyśmy również trzecią część podejmowania działań, która nie została wyraźnie wymieniona w Wytycznych, a mianowicie określenie najbardziej odpowiedniego sposobu działania. Istnieją dwa rodzaje działań, które firmy mogą podjąć w celu zaradzenia wpływowi, w zależności od tego, czy był to wpływ rzeczywisty, czy potencjalny. Rzeczywisty wpływ wymaga działań naprawczych, podczas gdy potencjalny wpływ wymaga działań łagodzących. Rzeczywisty wpływ bezpośrednio spowodowany lub spowodowany przez spółkę musi zostać naprawiony za pomocą zgodnych z prawem procesów, takich jak mechanizmy składania skarg.  

Trzecia faza należytej staranności, monitorowanie działań, obejmuje śledzenie następujących elementów:

1. Wskaźniki jakościowe i ilościowe (które należy zidentyfikować w drugiej fazie przy podejmowaniu decyzji o najlepszym sposobie działania)
2. Zbieranie informacji zwrotnych od interesariuszy

Czwarty i ostatni etap, ujawniający podjęte środki i ich skuteczność, powinien być zgodny z tymi zaleceniami:

1. Publicznie dostępne w rozsądnej formie i częstotliwości
2. Dostarczenie wystarczających informacji umożliwiających ocenę skuteczności podjętych środków.
3. Nie zagraża interesariuszom ani tajemnicy handlowej.

Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka pozostawiają wiele miejsca w swoich zaleceniach dla różnych kontekstów biznesowych i operacyjnych. Spółki mogą osiągnąć zgodność z CSDD, postępując zgodnie z czterema etapami, obejmującymi pięć podstawowych praw człowieka zdefiniowanych przez MOP. Proces należytej staranności powinien być przeprowadzany okresowo, aby odzwierciedlać zmieniający się charakter zagrożeń dla praw człowieka w miarę ewolucji przedsiębiorstw i modeli operacyjnych.